Crkva Svetog Ante Padovanskog
koja se nalazi na Crvenom krstu građena je od crvene cigle. U crkvi bogosluže
franjevci bosanske provincije. Franjevci
se na ovim prostorima pominju još u XV veku. Na poziv beogradsko-smederevskog
nadbiskupa Rafaela Rodića, u Beograd su ponovo došli 1926. godine i kupili
zemljište između Bregalničke i Pop Stojanove ulice. Crkvene knjige vode se od
20. februara 1921, kada je obavljeno prvo krštenje.
Ante Padovanski je bio sledbenik Svetog Franje Asiškog, poreklom je iz Lisabona,
gde je živeo krajem XII i u prvoj polovini XIII veka. Počiva u italijanskom
gradu Padovi.
Izgradnja crkve je otpočela 1929.
godine po nacrtima poznatog slovenačkog arhitekte Josipa Plečnik (1872–1957),
učenika čuvenog bečkog arhitekte Ota Vagnera. Ceo koncept građevine poveren je
samom arhitekti. Plečnik je napravio plan crkve bez novčane nadokande, a sve do
svoje smrti je pratio i podsticao njenu izgradnju. Nakon Plečnikove smrti 1957.
godine, uputstva za dalju gradnju preuzeo je njegov učenik arhitekta
Valentinčič. Toranj-zvonik, visok 52 metra dograđen je 1962. godine. Na vrhu je postavljen 3,70 m
visok krst, izrađen od belog čelika. Zvonik je blago nagnut, tako da
predstavlja svojevrsnu malu atrakciju. Do vrha tornja vodi više od 220
stepenika. Nove orgulje nabavljene su 1966. godine. Godine 2010. uvršćena je u
spomenike kulture.
Nova crkvа opočela je sa službama 8.
decembra 1933. godine. Vernika je 1935. bilo oko 6500, a danas ih je oko 400. Ova
monumentalna kružna građevina (rotonda), impresivna po dimenzijama i formi,
centralnim planom osnove i bojom, odnosno materijalizacijom – oblogom od opeke
– predstavlja povratak na antičke uzore, početke hrišćanstva, na obrasce
ranohrišćanske i ranovizantijske sakralne arhitekture, posebno na primere u
Rimu, Carigradu, Solunu i Raveni (Panteon u Rimu, ranohrišćanske krstionice ili
baptisterijumi, crkva San Vitale u Raveni, crkva Sergija i Vakha u Carigradu, crkva
Svetog Georgija u Solunu), kao i na kasnije srednjovekovne, renesansne i
barokne crkve centralnog tipa.
Građevina osnovnog oblika
rotonde, sa apsidom na istoku, tremom na zapadu i cilindričnim zvonikom sa
jugoistočne strane, nije izvedena prema početnom, već prema drugom, nešto
izmenjenom projektu arhitekte Plečnika. U oblik osnove – uz veliku kružnu formu
prislonjen je manji krug – uneto je i simbolično iščitavanje i povezivanje sa
ikonografskim predstavljanjem patrona hrama koji drži malog Hrista.
Trem sa drvenom nadstrešnicom
nose po tri para vitkih stubova, kao i stubaca kvadratnog preseka. Stubovi se
nastavljaju i u predvorju (narteksu), flankiranom manjim pravougaonim kapelama.
Glavni prostor je kružni i cilindričan, prečnika 25 i visine 17,5 metara, sa
bočnim konhama odnosno potkovičastim kapelama u debljini zidova rotonde, koje
su namenjene posebnim manjim oltarima i ispovedaonici. Raspoređene su po tri
konhe sa severne i južne strane, dok je nasuprot ulaza, u apsidi, glavni oltar
tj. duboki prezviterijum, pod kojim je kripta. Oblik rotonde je naglašen i
posebno postavljenim podnim pločama od mermera različite boje.
Zbog velike visine crkve
formirane su tri galerije. Nad ulazom je prva manja galerija sa orguljama,
druga potkovičasta prostire se do oltara, dok je gornja galerija ophodna
(deambulatorijum), proteže se celim obimom rotonde i omogućava najveći prodor
prirodnog svetla. ispod prve galerije postavljen je mali drveni kip Svetog Ante, namenjenog za nošenje pri procesijama. Visok je 133santimetra i delo je Bože Pengova.
Ravna tavanica obložena je drvenim gredama, s obzirom na to
da se od prvobitne ideje kupole odustalo, radi usaglašavanja sa konceptom
jednostavnosti i približavanja arhitekturi karakterističnoj za ovaj katolički
red. Iznad ulaza je veći okulus u nivou prve galerije. Posebna pažnja posvećena
je izradi detalja na kapitelima trema i ulaznog vestibila, kao i na kovinama
prozora, koje karakteriše raznovrsnost originalnih motiva, inspirisanih duhom
ranog hrišćanstva.
Ovalnog oblika sa još sedam
polukuržnih niša unutar same crkve, od kojih svaka uzgleda kao da je umetničko
delo za sebe, odaje poseban prijatan osećaj unutar zdanja. Gde god da pogled padne,
može se videti nešto nesvakidašnje i umetnički lepo. Unutra su postavljene
posebno izvajane skulpture od kojih svaka ima različitio značenje i priču koju
sa sobom povlači. Iznad šupljine svetilišta nalazi
se povijena betonska greda nad kojom stoji veliko raspeće.
Tamnu boju nepokrivenih fasadnih
opeka, od kojih je izgrađen zid, prilično taman mramorni pod i drveni strop,
osvetljava svetlost koja u unutrašnjost crkve ulazi kroz venac prozora
postavljenih oko cele crkve.
Veliki ili glavni oltar rađen je
od blistavog crnog mermera, mestimično prošaranog belim prugama. Zamišljen je u
dva dominantna pravca: vodoravni smer naglašavaju stepenice i oltarski sto, a
uspravni – euharistijska kućica u više nivoa. Pri dnu kućice nalazi se raskošno
obrađeni tabernakul, zatim prostor za izlaganje Presvetog, a iznad njega
zatvorena nadogradnja koju završava krov u obliku piramide. Posle Drugog
vatikanskog sabora, ispred oltarskih stepenica stavljen je drugi oltar, da bi
se omogućilo slavljenje mise na novi način.
Kip Svetog Antuna, smešten na zidu
iznad glavnog oltara, delo je vajara Ivana Meštrovića. Izrađen je od bronze i
visok 2,75 metara. Postavljen je 1955. godine.
Kip serafskog Srca Isusova smešten na
pobočnom oltaru izradio je 1935. po Plečnikovom nacrtu ljubljanski umetnik Boža
Pengov od lipovog drveta.
U Gospin oltar postavljen je
Bogorodičinn kip koji je po Plečnikovim nacrtima uradio takođe Boža Pengov. Kip je
smešten tako da stoji u gotovo istoj ravni s posmatračem. Gospa je veoma neobična
po svom istočnjačkom liku kao i po obradi nekih ikonografskih elemenata (npr.
zmije). Bogorodica na grudima ima medaljon sa simbolima Svetog Duha. Zmija kao simbol đavola koji je otkazao
poslušnost bogu i "iskvario" Evu, nalazi se u ovom obliku pored
Bogorodice koja je Evu "iskupila", a svetiljka u ustima šalje poruku
ovom zlu – "Ima da služiš!"
Нема коментара:
Постави коментар